bencede
New member
Danielle Parsons
Taksonomi, yani canlı organizmaların birbirleriyle tıp olarak nasıl ilişkilendiğinin incelendiği disiplin, 1700’lerden bu yana var olmuştur. Bilim insanları ve felsefeciler, bir çeşidi neyin cins yaptığını uzun vakitten beridir tartışıyor olsalar da, taksonomistler her bir çeşidi ‘ortak biyolojik özellikler paylaşan bir küme organizma’ olarak değerlendirirler. Biyoloji araştırmacıları ve tabiat koruyucular açısından yeni çeşitlerin keşfedilmesi ve tanımlanması temeldir; çünkü çeşitleri bir tahlil ünitesi olarak kullanırlar. Bunun yanı sıra, cinsler tarım, avcılık ve balıkçılık bağlamında ekonomik açıdan değer taşırlar ve ABD Jenerasyonu Tükenmekte Olan Tipler Yasası üzere özel yasal statülere sahiptirler.
SIRF YÜZDE 10’U RESMİ OLARAK TANIMLANDI
Ne var ki, bilim insanları, yıllar ortasında gerçekleşen keşif eğilimlerini temel alarak, gezegende var olan cinslerin tahminen yalnızca yüzde 10’unu resmi halde adlandırabilmiş ve tanımlayabilmişlerdir. Bilgi alanındaki bu boşluk, ‘Linnaeus açığı’ diye isimlendirilir. Bir cinsin nasıl tanımlanacağı konusundaki uyuşmazlıkların mı, zayıf araştırma metodolojisinin mi yoksa başka kimi faktörlerin mi bu boşluktan sorumlu olduğu çabucak hemen belirsizliğini koruyor.
Bizler, evrimsel biyoloji alanında çalışan bilim insanlarıyız ve çeşitleri daha düzgün sınıflandırmanın yollarını bulma problemi, araştırmamızın odağında yer alır. Genetik tahlil formları ve yapay zeka kullanarak, tek bir kümede bir ortaya getirilen saklı kalmış tipleri tespit edebiliyor ve nerede ve ne cins olabileceklerini öngorebiliyoruz. Ulaştığımız bulgular bununla birlikte cinslerin tanımlanması alanındaki bu eksikliğin potansiyel sebeplerinden birini de ortaya koyuyor: Taksonomi bilimine yapılan yetersiz yatırım.
BİLİNMEYEN ÇEŞİTLER KEŞFEDİLMEYE DEVAM EDİYOR
Son araştırmamız için memeliler üzerinde ağırlaşmayı tercih ettik. Nispeten büyük olmaları ve beşerler için yiyecek, arkadaşlık ve cümbüş kaynağı olarak taşıdıkları kıymet niçiniyle, göğüslü çeşitlerinin birçok kısmının hâlihazırda tanımlanmış olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu kestirim ediyorduk.
Aslında birinci nazaranvimiz, iki ya da daha fazla tipi içerebilecek bilinen çeşitleri tespit etmekti. Bunu gerçekleştirmek gayesiyle, 4300 adet sınıflandırılmış çeşitten alınan 1 milyon gen dizisini inceledik ve yüksek bir genetik çeşitlilik sergileyen gen dizisi kümelerini saptayarak bilgileri evrimsel bir modelle eşleştirdik. Daha evvel tek bir küme altında sınıflandırılan yüzlerce saklı çeşit keşfettik. Ulaştığımız bu bulgu daha büyük ölçekte olsa da, eski araştırmalarda elde edilen sonuçları yansıttığı için beklenmedik değildi.
KAPALI TİPLER NELER VE NEREDELER?
Bu potansiyel olarak gizlenmiş biçimdeki cinslerin varlığını tespit ettikten daha sonra, ikinci bakılırsavimiz ortak özelliklerinin neler olduğunu ortaya çıkarmaktı. Bunu gerçekleştirmek için, belli bir sonuçla ilgili bir iddia yürütmek hedefiyle hayli sayıda farklı değişkenden bilgi toplayan bir makine tahsili biçimi olan ve ‘rastgele orman analizi’ ismi verilen bir bilgi bilimi tekniğini kullandık. Bu, Netflix’in izlemek isteyebileceğiniz diziler önermek için kullandığı tekniği andırır.
Bizim durumumuza gelirsek, aslına bakarsanız bilinen bir çeşidin bir kadro saklı çeşitler içerip içermediğini iddia etmek istedik. Kullandığımız tahminsel değişkenler, ortak göğüslü habitatlarının iklimi üzere çevresel etkenleri ve fizikî özellikler, coğrafik erişim, üreme ve hayatta kalma modelleri üzere cinse has etkenleri içeriyordu. Bunun yanı sıra, bilim insanlarının araştırmalarını yürütmek için kullandıkları tekniklere, araştırmaya dayalı etkenleri de ekledik. Toplamda, modelimizi oluşturmak maksadıyla yaklaşık 3.8 milyon data noktası topladık. Modelimizi temel aldığımızda, en çok üç tip tahminsel değişkenin öne çıktığını gördük.
Birinci tip, cinsin beden kütlesi ve coğrafik alan gibisi özelliklerini taşıyordu. Araştırma kararında ulaştığımız sonuçlar, nispeten geniş erişim aralıklarına sahip küçük memeliler içinde keşfedilmemiş tiplerin mevcut olmasının olası olduğunu ortaya koyuyor. Bu durum, her şeyin eşit bir biçimdeyken, bilim insanları açısından, daha büyük hayvanlara kıyasla küçük hayvanlarda görülen fizikî farkları tespit etmenin daha güç olması niçiniyle mantıklı olabilir.
İkinci tip iklimdi ve gündüz ve gece sıcaklıklarında büyük bir fark görülen nemli ve sıcak bölgelerde daha fazla bâtın cinsin bulunması mümkündür. Bu durum, büyük olasılıkla tropik yağmur ormanlarının çok yüksek bir düzeyde göğüslü çeşitliliği barındırma eğilimi taşıdığı gerçeğini yansıtır.
Üçüncü tip, müzelerdeki koleksiyonlarda bulunan örneklerin coğrafik dağılımından ve bilinen bir tıbbın bilimsel isminden kelam eden son yayınların sayısı da dahil olmak üzere, araştırma uğraşıydı. Bu konu, bilimsel topluluğun makul bir memeliye gösterdiği ilgi düzeyinin bu canlının tanımlanıp tanımlanamayacağını öngörmesi niçiniyle, yeni memelileri tespit etmede birçok vakit araştırmacıların tesirli olduklarını düşündürür. Bu, belirlediğimiz genel özelliklerin, son 30 yıl boyunca duyurulan yeni göğüslü çeşitleriyle nasıl eşleştiğinin yanı sıra, modelimizin bilim insanlarının hâlihazırda bilinmeyen tipler bulmak gayesiyle araştırdığı alanları tanıdığı gerçeğiyle de desteklenir.
BİLİNMEYEN CİNSLER KUŞAK TÜKENMESİ TEHDİDİ YAŞIYOR
Bir asteroidin dinozorları yok edişinden beridir Dünya’nın en büyük yok oluş kriziyle yüz yüze geldiği bir devirde, Dünya’daki keşfedilmemiş bir epeyce tıbbın tespit edilmesinin ve tanımlanmasının biyolojik çeşitliliğin korunması eforuna yardımcı olmak bağlamında büyük kıymet taşıdığına inanıyoruz.
Araştırmamız hâlâ keşfedilmeyi bekleyen bir hayli göğüslü olduğunu ortaya çıkarsa da, öbür türlerinkine kıyasla göğüslü çeşitliliği aslına bakarsan gorece yüksek bir seviyede kayıt altına alınmış durumda. Var olan göğüslü çeşitlerinin yaklaşık yüzde 80’inin daha evvel tanımlandığını, böcekler ya da akarlar üzere daha yüksek çeşitliliğe sahip olan göğüslü olmayan kümelerden epeyce daha yüksek bir orana ulaşıldığını gördük.
Yeni cinslerin keşfedilmesi ve tanımlanması, bütün bilimsel araştırmalarda olduğu üzere büyük uğraşlar gerektirir. İncelediğimiz ham dataların toplanmasından büyük ölçüde tabiat tarihi müzeleri sorumludur ve genetik ve biyoçeşitlilik veritabanları, bu bilgilere erişebilmemizi imkanlı hale getiren altyapıyı sağlar. Meslektaşlar ve büyük bilgisayar ağları içindeki bilgi paylaşımı kültürü, muhtaçlık duyduğumuz binlerce saatlik araştırma sürecine dayanak verdi. Araştırmalarımız fakat taksonomik araştırmalara sağlanmaya devam eden yatırımlarla mümkün oldu.
Biyoçeşitlilik alanında çalışan bilim insanları, gezegenimizdeki büsbütün insani hareketlerden kaynaklanan altıncı kitlesel yok oluş sürecinin ortasında, biyoçeşitliliği yaratan ve devam ettiren süreçleri daha düzgün anlamak için adeta yarış halindeler. Taksonomistler, jenerasyonu tükenmedilk evvel etrafımızdaki tipleri tespit etme kuvvetliğüyle karşı karşıyalar. Elimizdeki bulgular, hâlâ kat etmemiz gereken uzun bir yol olduğunu gösteriyor.
Yazının yepyenisi The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Taksonomi, yani canlı organizmaların birbirleriyle tıp olarak nasıl ilişkilendiğinin incelendiği disiplin, 1700’lerden bu yana var olmuştur. Bilim insanları ve felsefeciler, bir çeşidi neyin cins yaptığını uzun vakitten beridir tartışıyor olsalar da, taksonomistler her bir çeşidi ‘ortak biyolojik özellikler paylaşan bir küme organizma’ olarak değerlendirirler. Biyoloji araştırmacıları ve tabiat koruyucular açısından yeni çeşitlerin keşfedilmesi ve tanımlanması temeldir; çünkü çeşitleri bir tahlil ünitesi olarak kullanırlar. Bunun yanı sıra, cinsler tarım, avcılık ve balıkçılık bağlamında ekonomik açıdan değer taşırlar ve ABD Jenerasyonu Tükenmekte Olan Tipler Yasası üzere özel yasal statülere sahiptirler.
SIRF YÜZDE 10’U RESMİ OLARAK TANIMLANDI
Ne var ki, bilim insanları, yıllar ortasında gerçekleşen keşif eğilimlerini temel alarak, gezegende var olan cinslerin tahminen yalnızca yüzde 10’unu resmi halde adlandırabilmiş ve tanımlayabilmişlerdir. Bilgi alanındaki bu boşluk, ‘Linnaeus açığı’ diye isimlendirilir. Bir cinsin nasıl tanımlanacağı konusundaki uyuşmazlıkların mı, zayıf araştırma metodolojisinin mi yoksa başka kimi faktörlerin mi bu boşluktan sorumlu olduğu çabucak hemen belirsizliğini koruyor.
Bizler, evrimsel biyoloji alanında çalışan bilim insanlarıyız ve çeşitleri daha düzgün sınıflandırmanın yollarını bulma problemi, araştırmamızın odağında yer alır. Genetik tahlil formları ve yapay zeka kullanarak, tek bir kümede bir ortaya getirilen saklı kalmış tipleri tespit edebiliyor ve nerede ve ne cins olabileceklerini öngorebiliyoruz. Ulaştığımız bulgular bununla birlikte cinslerin tanımlanması alanındaki bu eksikliğin potansiyel sebeplerinden birini de ortaya koyuyor: Taksonomi bilimine yapılan yetersiz yatırım.
BİLİNMEYEN ÇEŞİTLER KEŞFEDİLMEYE DEVAM EDİYOR
Son araştırmamız için memeliler üzerinde ağırlaşmayı tercih ettik. Nispeten büyük olmaları ve beşerler için yiyecek, arkadaşlık ve cümbüş kaynağı olarak taşıdıkları kıymet niçiniyle, göğüslü çeşitlerinin birçok kısmının hâlihazırda tanımlanmış olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu kestirim ediyorduk.
Aslında birinci nazaranvimiz, iki ya da daha fazla tipi içerebilecek bilinen çeşitleri tespit etmekti. Bunu gerçekleştirmek gayesiyle, 4300 adet sınıflandırılmış çeşitten alınan 1 milyon gen dizisini inceledik ve yüksek bir genetik çeşitlilik sergileyen gen dizisi kümelerini saptayarak bilgileri evrimsel bir modelle eşleştirdik. Daha evvel tek bir küme altında sınıflandırılan yüzlerce saklı çeşit keşfettik. Ulaştığımız bu bulgu daha büyük ölçekte olsa da, eski araştırmalarda elde edilen sonuçları yansıttığı için beklenmedik değildi.
KAPALI TİPLER NELER VE NEREDELER?
Bu potansiyel olarak gizlenmiş biçimdeki cinslerin varlığını tespit ettikten daha sonra, ikinci bakılırsavimiz ortak özelliklerinin neler olduğunu ortaya çıkarmaktı. Bunu gerçekleştirmek için, belli bir sonuçla ilgili bir iddia yürütmek hedefiyle hayli sayıda farklı değişkenden bilgi toplayan bir makine tahsili biçimi olan ve ‘rastgele orman analizi’ ismi verilen bir bilgi bilimi tekniğini kullandık. Bu, Netflix’in izlemek isteyebileceğiniz diziler önermek için kullandığı tekniği andırır.
Bizim durumumuza gelirsek, aslına bakarsanız bilinen bir çeşidin bir kadro saklı çeşitler içerip içermediğini iddia etmek istedik. Kullandığımız tahminsel değişkenler, ortak göğüslü habitatlarının iklimi üzere çevresel etkenleri ve fizikî özellikler, coğrafik erişim, üreme ve hayatta kalma modelleri üzere cinse has etkenleri içeriyordu. Bunun yanı sıra, bilim insanlarının araştırmalarını yürütmek için kullandıkları tekniklere, araştırmaya dayalı etkenleri de ekledik. Toplamda, modelimizi oluşturmak maksadıyla yaklaşık 3.8 milyon data noktası topladık. Modelimizi temel aldığımızda, en çok üç tip tahminsel değişkenin öne çıktığını gördük.
Birinci tip, cinsin beden kütlesi ve coğrafik alan gibisi özelliklerini taşıyordu. Araştırma kararında ulaştığımız sonuçlar, nispeten geniş erişim aralıklarına sahip küçük memeliler içinde keşfedilmemiş tiplerin mevcut olmasının olası olduğunu ortaya koyuyor. Bu durum, her şeyin eşit bir biçimdeyken, bilim insanları açısından, daha büyük hayvanlara kıyasla küçük hayvanlarda görülen fizikî farkları tespit etmenin daha güç olması niçiniyle mantıklı olabilir.
İkinci tip iklimdi ve gündüz ve gece sıcaklıklarında büyük bir fark görülen nemli ve sıcak bölgelerde daha fazla bâtın cinsin bulunması mümkündür. Bu durum, büyük olasılıkla tropik yağmur ormanlarının çok yüksek bir düzeyde göğüslü çeşitliliği barındırma eğilimi taşıdığı gerçeğini yansıtır.
Üçüncü tip, müzelerdeki koleksiyonlarda bulunan örneklerin coğrafik dağılımından ve bilinen bir tıbbın bilimsel isminden kelam eden son yayınların sayısı da dahil olmak üzere, araştırma uğraşıydı. Bu konu, bilimsel topluluğun makul bir memeliye gösterdiği ilgi düzeyinin bu canlının tanımlanıp tanımlanamayacağını öngörmesi niçiniyle, yeni memelileri tespit etmede birçok vakit araştırmacıların tesirli olduklarını düşündürür. Bu, belirlediğimiz genel özelliklerin, son 30 yıl boyunca duyurulan yeni göğüslü çeşitleriyle nasıl eşleştiğinin yanı sıra, modelimizin bilim insanlarının hâlihazırda bilinmeyen tipler bulmak gayesiyle araştırdığı alanları tanıdığı gerçeğiyle de desteklenir.
BİLİNMEYEN CİNSLER KUŞAK TÜKENMESİ TEHDİDİ YAŞIYOR
Bir asteroidin dinozorları yok edişinden beridir Dünya’nın en büyük yok oluş kriziyle yüz yüze geldiği bir devirde, Dünya’daki keşfedilmemiş bir epeyce tıbbın tespit edilmesinin ve tanımlanmasının biyolojik çeşitliliğin korunması eforuna yardımcı olmak bağlamında büyük kıymet taşıdığına inanıyoruz.
Araştırmamız hâlâ keşfedilmeyi bekleyen bir hayli göğüslü olduğunu ortaya çıkarsa da, öbür türlerinkine kıyasla göğüslü çeşitliliği aslına bakarsan gorece yüksek bir seviyede kayıt altına alınmış durumda. Var olan göğüslü çeşitlerinin yaklaşık yüzde 80’inin daha evvel tanımlandığını, böcekler ya da akarlar üzere daha yüksek çeşitliliğe sahip olan göğüslü olmayan kümelerden epeyce daha yüksek bir orana ulaşıldığını gördük.
Yeni cinslerin keşfedilmesi ve tanımlanması, bütün bilimsel araştırmalarda olduğu üzere büyük uğraşlar gerektirir. İncelediğimiz ham dataların toplanmasından büyük ölçüde tabiat tarihi müzeleri sorumludur ve genetik ve biyoçeşitlilik veritabanları, bu bilgilere erişebilmemizi imkanlı hale getiren altyapıyı sağlar. Meslektaşlar ve büyük bilgisayar ağları içindeki bilgi paylaşımı kültürü, muhtaçlık duyduğumuz binlerce saatlik araştırma sürecine dayanak verdi. Araştırmalarımız fakat taksonomik araştırmalara sağlanmaya devam eden yatırımlarla mümkün oldu.
Biyoçeşitlilik alanında çalışan bilim insanları, gezegenimizdeki büsbütün insani hareketlerden kaynaklanan altıncı kitlesel yok oluş sürecinin ortasında, biyoçeşitliliği yaratan ve devam ettiren süreçleri daha düzgün anlamak için adeta yarış halindeler. Taksonomistler, jenerasyonu tükenmedilk evvel etrafımızdaki tipleri tespit etme kuvvetliğüyle karşı karşıyalar. Elimizdeki bulgular, hâlâ kat etmemiz gereken uzun bir yol olduğunu gösteriyor.
Yazının yepyenisi The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)