bencede
New member
Richard B. Rood*
Global ısınma, ansızın sona ermeyecek. Çabucak yarın tüm dünyadaki beşerler birebir anda fosil yakıtları kullanmaktan vazgeçseydi bile, depolanan ısı atmosferi ısıtmaya devam ederdi. Bir radyatörün bir meskeni nasıl ısıttığını hayal edin. Su bir kazanda ısıtılır ve sıcak su konuttaki borularda ve radyatörlerde dolaşır. Radyatörler odadaki havayı ısıtmayı sürdürür. Kazan kapatıldıktan daha sonra bile, öncesinden ısıtılmış biçimdeki su sistem boyunca dolaşmaya ve meskeni ısıtmaya devam eder. Radyatörler aslında soğur lakin depolanan ısı bir daha de odadaki havayı ısıtır. Buna ‘süreğen ısınma’ ismi verilir. Dünya da tıpkı bunun üzere ısıyı depolayan ve akabinde özgür bırakan düzeneklere sahiptir.
Yayınlanan yeni araştırmalar, bilim insanlarının Dünya’daki süreğen ısınmanın iklimi nasıl etkileyeceğine ait anlayışını ilerletiyor. Geçmişte beşerler, gezegeni ısıtmayı bıraktıktan daha sonra global yüzey hava sıcaklığının tepeye ulaşmasının 40 yıl yahut daha uzun süreceğini düşünürken, artık araştırmalar sıcaklığın 10 yıla yakın bir müddetde tepeye ulaşabileceğini ortaya koyuyor. Ne var ki bu durum, gezegenin sanayi öncesi devrin iklimine geri döneceği ya da deniz düzeylerinin yükselmesi üzere yıkıcı tesirlerden kaçınabileceğimiz manasına gelmiyor.
İklim bilimi profesörüyüm ve sürdürdüğüm araştırma ve öğretim, iklim bilgisinin kent plancıları, halk sıhhati uzmanları ve siyaset yapıcılar üzere uygulayıcılar tarafınca kullanılabilirliği üzerine odaklanıyor. Nisan ayı başlarında Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nde yayınlanacak iklim değişikliğinin hafifçeletilmesine ait yeni bir raporla, daha büyük resme bir göz atalım.
ISINMANIN DORUĞA ULAŞMASIYLA İLGİLİ ALGI NASIL DEĞİŞTİ?
Tarihi olarak, oluşturulan birinci iklim modelleri yalnızca atmosferi temsil ediyordu ve büyük ölçüde sıradanleştirilmişti. Ortadan yıllar geçtikçe, bilim insanları okyanusları, karaları, buz katmanlarını, kimyayı ve biyolojiyi modellere eklediler. Günümüzde oluşturulan modeller, sera gazlarının, bilhassa de karbondioksitin davranışını daha açık bir halde temsil edebilir. Bu, bilim insanlarının atmosferde bulunan karbondioksit sebebiyle global ısınmayı okyanusta depolanan ısının tesirinden daha hakikat formda ayırmalarına imkan sunar.
Radyatör benzetmemizi düşünürsek, Dünya’nın atmosferindeki artan sera gazı konsantrasyonları kazanı yanar biçimde meblağ; yani, enerjiyi yüzeye yakın bir biçimde meblağ ve ısıyı yükseltir. Isı, büyük oranda radyatörlerin rolünü üstüne alan okyanuslarda birikir ve depolanır. sonrasındasında, hava akımları ve okyanus akıntıları aracılığıyla dünya çapında dağıtılır.
Yeni anlayışa göre, insanların gezegende niye olduğu ek ısınmanın tamamının ortadan kaldırılması durumunda, makul sonuçlardan biri, Dünya’nın 40 yıldan fazla 10 yıllık bir süre içerisinde global çapta bir yüzey hava sıcaklığı tepesine ulaşması olabilir. Daha eski 40 yahut daha fazla yıllık kestirim, ben de dahil olmak üzere, yıllar boyunca bir hayli kişi tarafınca kullanıldı. Bunun, süratli bir soğumanın başlangıcı olması ya da iklim değişikliğinin bilakis çevrilmesinden fazla, sırf sıcaklığın dengelenmeye başladığı bir tepe olduğuna dikkat etmek gerek.
Yeni sonuçlanan araştırmada ulaşılan sonuçların ehemmiyetini abartmak konusunda, ihtiyatlı davranmayı haklı çıkaracak kadar belirsizlik olduğuna inanıyorum. Araştırma muharrirleri, ‘ısınma zirvesi’ kavramını global yüzey hava sıcaklığına uyguladılar. ‘Küresel yüzey hava sıcaklığı’, mecazi olarak “oda” sıcaklığıdır ve iklimsel değişimin ülkü ölçüsü değildir. ‘İnsan kaynaklı ısınmayı apansız kesme’ kavramı da idealize edilmiştir ve tam manasıyla gerçekçi değildir -bunu gerçekleştirmek, ziraî alandaki yaygın değişiklikler de dahil olmak üzere, fosil yakıt kullanmasını bırakmaktan hayli daha fazla harekete gereksinim duyar- ve iklimin yalnızca birtakım modüllerinin nasıl davranabileceğini göstermeye yardım eder.
Hava sıcaklığı tepeye çıkacak ve dengelenecek olsa dahi, biriken ısı niçiniyle “süreğen buzul erimesi“, “süreğen deniz düzeyi yükselmesi” ve öbür bir fazlaca karasal ve biyolojik eğilim gelişmeye devam edecek. Aslında bunların bir kısmı, bilhassa de Kuzey Kutbu ve şu anda donmuş biçimdeki öbür yüksek enlem birikintilerinden atmosfere karbondioksit ve metan salınmasına yol açabilir. Bu ve öteki niçinlerden ötürü, gelecekte gerçekleştirilecek buna misal çalışmaların ne kadar ileriye baktığını düşünmek gerekiyor.
GELECEĞİN OKYANUSLARI
Okyanuslar ısıyı depolamayı ve atmosferle değiş tokuş etmeyi sürdürecek. Yeni salımlar dursa dahi, sanayi öncesi devirlerden beridir okyanusta biriken çok ölçüdeki ısı, iklimi 100 yıl ya da daha uzun bir süre daha etkilemeye devam edecek. Okyanus hareketli bir yapıda olduğu için akıntılara sahiptir ve çok ısısını atmosfere geri salmaz. Sıcaklık ayarlanırken inişler ve çıkışlar yaşanacaktır.
Bunun yanı sıra, okyanuslar atmosferde bulunan karbondioksit ölçüsünü da tesirler; çünkü karbondioksit okyanuslar tarafınca hem emilir tıpkı vakitte yayılır. Paleoiklim** araştırmaları, geçmişte karbondioksit ölçüsü ve sıcaklıkta büyük değişimler yaşandığını ve okyanusların bu hadiselerde büyük bir rol oynadığını ortaya koyuyor.
ÜLKELER FOSİL YAKITI BIRAKMAKTAN UZAKLAR
Politik bir müdahalenin birkaç on yıl yerine on yıl ortasında ölçülebilir tesirler yaratması ihtimali, atmosferdeki karbondioksiti temizleme hedefi güden daha agresif çalışmaları teşvik edebilir. Politik müdahalelerin gelecekte sunacağı şartlı yararlardan fazla şu anda uygulandığını görmek, epey daha tatmin edici olabilir. birebir vakitte, günümüzde ülkeler fosil yakıt kullanmasından vazgeçmeye yakın bir noktada değiller. Bundan fazla, eldeki delillerin tamamı, insanlığın gelecek on yıllar ortasında süratli bir global ısınmaya şahit olacağına işaret ediyor.
Ulaştığımız en sağlam bulgu, beşerler atmosfere ne kadar az karbondioksit salarsa, insanlığın genel durumunun da o kadar uygun olacağını gösteriyor. Süreğen ısınma ve insan davranışı, gelecekte ne kadar olması gerektiğinden kelam etmek yerine, hem sera gazı salımını düşürmek birebir vakitte bu ısınan gezegene çabucak ahenk sağlamak için var olan gayretleri hızlandırmak gerektiğine işaret ediyor.
*ABD’de bulunan Michigan Üniversitesi’nde İklim ve Uzay Bilimleri ve Mühendisliği Profesörü.
**Paleoiklim, dünya tarihinin bütününü kapsayan ölçekte, geçmiş jeolojik zamanlar boyunca iklim olaylarında meydana gelen değişimleri inceleyen bilim kısmıdır.
Yazının özgünü The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Global ısınma, ansızın sona ermeyecek. Çabucak yarın tüm dünyadaki beşerler birebir anda fosil yakıtları kullanmaktan vazgeçseydi bile, depolanan ısı atmosferi ısıtmaya devam ederdi. Bir radyatörün bir meskeni nasıl ısıttığını hayal edin. Su bir kazanda ısıtılır ve sıcak su konuttaki borularda ve radyatörlerde dolaşır. Radyatörler odadaki havayı ısıtmayı sürdürür. Kazan kapatıldıktan daha sonra bile, öncesinden ısıtılmış biçimdeki su sistem boyunca dolaşmaya ve meskeni ısıtmaya devam eder. Radyatörler aslında soğur lakin depolanan ısı bir daha de odadaki havayı ısıtır. Buna ‘süreğen ısınma’ ismi verilir. Dünya da tıpkı bunun üzere ısıyı depolayan ve akabinde özgür bırakan düzeneklere sahiptir.
Yayınlanan yeni araştırmalar, bilim insanlarının Dünya’daki süreğen ısınmanın iklimi nasıl etkileyeceğine ait anlayışını ilerletiyor. Geçmişte beşerler, gezegeni ısıtmayı bıraktıktan daha sonra global yüzey hava sıcaklığının tepeye ulaşmasının 40 yıl yahut daha uzun süreceğini düşünürken, artık araştırmalar sıcaklığın 10 yıla yakın bir müddetde tepeye ulaşabileceğini ortaya koyuyor. Ne var ki bu durum, gezegenin sanayi öncesi devrin iklimine geri döneceği ya da deniz düzeylerinin yükselmesi üzere yıkıcı tesirlerden kaçınabileceğimiz manasına gelmiyor.
İklim bilimi profesörüyüm ve sürdürdüğüm araştırma ve öğretim, iklim bilgisinin kent plancıları, halk sıhhati uzmanları ve siyaset yapıcılar üzere uygulayıcılar tarafınca kullanılabilirliği üzerine odaklanıyor. Nisan ayı başlarında Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nde yayınlanacak iklim değişikliğinin hafifçeletilmesine ait yeni bir raporla, daha büyük resme bir göz atalım.
ISINMANIN DORUĞA ULAŞMASIYLA İLGİLİ ALGI NASIL DEĞİŞTİ?
Tarihi olarak, oluşturulan birinci iklim modelleri yalnızca atmosferi temsil ediyordu ve büyük ölçüde sıradanleştirilmişti. Ortadan yıllar geçtikçe, bilim insanları okyanusları, karaları, buz katmanlarını, kimyayı ve biyolojiyi modellere eklediler. Günümüzde oluşturulan modeller, sera gazlarının, bilhassa de karbondioksitin davranışını daha açık bir halde temsil edebilir. Bu, bilim insanlarının atmosferde bulunan karbondioksit sebebiyle global ısınmayı okyanusta depolanan ısının tesirinden daha hakikat formda ayırmalarına imkan sunar.
Radyatör benzetmemizi düşünürsek, Dünya’nın atmosferindeki artan sera gazı konsantrasyonları kazanı yanar biçimde meblağ; yani, enerjiyi yüzeye yakın bir biçimde meblağ ve ısıyı yükseltir. Isı, büyük oranda radyatörlerin rolünü üstüne alan okyanuslarda birikir ve depolanır. sonrasındasında, hava akımları ve okyanus akıntıları aracılığıyla dünya çapında dağıtılır.
Yeni anlayışa göre, insanların gezegende niye olduğu ek ısınmanın tamamının ortadan kaldırılması durumunda, makul sonuçlardan biri, Dünya’nın 40 yıldan fazla 10 yıllık bir süre içerisinde global çapta bir yüzey hava sıcaklığı tepesine ulaşması olabilir. Daha eski 40 yahut daha fazla yıllık kestirim, ben de dahil olmak üzere, yıllar boyunca bir hayli kişi tarafınca kullanıldı. Bunun, süratli bir soğumanın başlangıcı olması ya da iklim değişikliğinin bilakis çevrilmesinden fazla, sırf sıcaklığın dengelenmeye başladığı bir tepe olduğuna dikkat etmek gerek.
Yeni sonuçlanan araştırmada ulaşılan sonuçların ehemmiyetini abartmak konusunda, ihtiyatlı davranmayı haklı çıkaracak kadar belirsizlik olduğuna inanıyorum. Araştırma muharrirleri, ‘ısınma zirvesi’ kavramını global yüzey hava sıcaklığına uyguladılar. ‘Küresel yüzey hava sıcaklığı’, mecazi olarak “oda” sıcaklığıdır ve iklimsel değişimin ülkü ölçüsü değildir. ‘İnsan kaynaklı ısınmayı apansız kesme’ kavramı da idealize edilmiştir ve tam manasıyla gerçekçi değildir -bunu gerçekleştirmek, ziraî alandaki yaygın değişiklikler de dahil olmak üzere, fosil yakıt kullanmasını bırakmaktan hayli daha fazla harekete gereksinim duyar- ve iklimin yalnızca birtakım modüllerinin nasıl davranabileceğini göstermeye yardım eder.
Hava sıcaklığı tepeye çıkacak ve dengelenecek olsa dahi, biriken ısı niçiniyle “süreğen buzul erimesi“, “süreğen deniz düzeyi yükselmesi” ve öbür bir fazlaca karasal ve biyolojik eğilim gelişmeye devam edecek. Aslında bunların bir kısmı, bilhassa de Kuzey Kutbu ve şu anda donmuş biçimdeki öbür yüksek enlem birikintilerinden atmosfere karbondioksit ve metan salınmasına yol açabilir. Bu ve öteki niçinlerden ötürü, gelecekte gerçekleştirilecek buna misal çalışmaların ne kadar ileriye baktığını düşünmek gerekiyor.
GELECEĞİN OKYANUSLARI
Okyanuslar ısıyı depolamayı ve atmosferle değiş tokuş etmeyi sürdürecek. Yeni salımlar dursa dahi, sanayi öncesi devirlerden beridir okyanusta biriken çok ölçüdeki ısı, iklimi 100 yıl ya da daha uzun bir süre daha etkilemeye devam edecek. Okyanus hareketli bir yapıda olduğu için akıntılara sahiptir ve çok ısısını atmosfere geri salmaz. Sıcaklık ayarlanırken inişler ve çıkışlar yaşanacaktır.
Bunun yanı sıra, okyanuslar atmosferde bulunan karbondioksit ölçüsünü da tesirler; çünkü karbondioksit okyanuslar tarafınca hem emilir tıpkı vakitte yayılır. Paleoiklim** araştırmaları, geçmişte karbondioksit ölçüsü ve sıcaklıkta büyük değişimler yaşandığını ve okyanusların bu hadiselerde büyük bir rol oynadığını ortaya koyuyor.
ÜLKELER FOSİL YAKITI BIRAKMAKTAN UZAKLAR
Politik bir müdahalenin birkaç on yıl yerine on yıl ortasında ölçülebilir tesirler yaratması ihtimali, atmosferdeki karbondioksiti temizleme hedefi güden daha agresif çalışmaları teşvik edebilir. Politik müdahalelerin gelecekte sunacağı şartlı yararlardan fazla şu anda uygulandığını görmek, epey daha tatmin edici olabilir. birebir vakitte, günümüzde ülkeler fosil yakıt kullanmasından vazgeçmeye yakın bir noktada değiller. Bundan fazla, eldeki delillerin tamamı, insanlığın gelecek on yıllar ortasında süratli bir global ısınmaya şahit olacağına işaret ediyor.
Ulaştığımız en sağlam bulgu, beşerler atmosfere ne kadar az karbondioksit salarsa, insanlığın genel durumunun da o kadar uygun olacağını gösteriyor. Süreğen ısınma ve insan davranışı, gelecekte ne kadar olması gerektiğinden kelam etmek yerine, hem sera gazı salımını düşürmek birebir vakitte bu ısınan gezegene çabucak ahenk sağlamak için var olan gayretleri hızlandırmak gerektiğine işaret ediyor.
*ABD’de bulunan Michigan Üniversitesi’nde İklim ve Uzay Bilimleri ve Mühendisliği Profesörü.
**Paleoiklim, dünya tarihinin bütününü kapsayan ölçekte, geçmiş jeolojik zamanlar boyunca iklim olaylarında meydana gelen değişimleri inceleyen bilim kısmıdır.
Yazının özgünü The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)