bencede
New member
Brian Handwerk
Buz Zamanı Avrupası, insan tipi için ağır şartlar barındırıyordu. Gün uzunluğu süren besin arayışı, avlanma ve ısınma üzere faaliyetlerin sonunda topluluk üyeleri barınaklarındaki ateşin etrafında otururken, ortalarından kimileri yaşadıkları olayları ateşin ışığıyla aydınlanan duvar üzerine yansıttıkları gölgelerle anlatıyor olabilirdi. İngiltere’de bulunan York Üniversitesi’nden Andy Needham, “Belki de ateşin yanında oturup sohbet ettikleri, ellerini ateşin karşısında ısıttıkları ve bir şeyler yarattıkları Paleolitik bir televizyona benziyordu” diyor.
ATEŞ SADECE KORUNMAK İÇİN KULLANILMADI
Needham ve meslektaşları, ateşin ışığında toplanmanın karanlıktan kaçınmaktan daha fazla değer taşıyor olabileceğini düşünüyorlar. Onlara göre titreyen alevler, sanatkarların yaratıcı sürecinin bir kesimini harekete geçiriyor ve seyircilerin günlük olaylar hakkında bilgilenme biçimine farklı bir katman ekliyordu. Needham ve takımının PLOS ONE isimli mecmuada yayınlanan araştırmasında aktarıldığı kadarıyla, bilim insanları 15 bin yıllık oymaların 3d modellerini üretti ve bunları alevlerin titrek ışığı altında çeşitli biçimlerde inceledi. Alevlere yakın olan hayvanlar ve başka figürler, çizildikleri kayalar üzerinde hareket ediyormuş üzere görünüyordu.
Araştırmacılar, güney Fransa’nın Montastruc bölgesinde bulunan ve boyutları bir not defterinden ortalama bir kitap büyüklüğüne kadar değişen elli adet kireçtaşı oymayı gözden geçirdi. Son Buz Zamanı sona ererken, günümüzden yaklaşık 15 bin yıl evvel burada yaşayan sanatkarlar kaya yüzeylerinde geometrik desenler ve motiflerle oymalarıyla süslemek için çakmaktaşı ve taş bıçaklar kullandılar. Duvarlara kazınan figürler içinde at, dağ keçisi, ren geyiği, bizon ve az sayıda insan figürleri bulunuyordu. Oymaları yaratan beşerler, yaklaşık 23 bin ilâ 14 bin yıl evvel Avrupa’da yaşayan Magdalenia külçeşidinin üyeleriydi. Bu topluluk, süslenmiş aletlerden oyulmuş kemiklere ve dünyaca ünlü duvar fotoğraflarına dek geniş bir yelpazede eserler üretti.
Tıpkı topluluğun ürettiği kireçtaşı tabletlerden binlercesi daha İspanya, Portekiz ve Fransa’nın farklı bölgelerinde bulundu. Bilim insanlarının aktardığı kadarıyla bu yapıtların ham hususları ve yapıtların kendileri Montastruc’tekilerle birebir özelliklere sahipti. Yapılan incelemeler, taş tabletler üzerinde ısı kaynaklı kırık ve çatlaklar ile ateşe maruz kaldıklarını gösteren pembe renkte şeritler içerdiğini ortaya çıkardı. Bu renk değişimleri, bilim insanlarının, tabletlerin bir tıp görsel canlandırma maksadıyla ateşe yakın tutulmalarından kaynaklandığı fikrini geliştirmesine niye oldu.
KOPYA YAPITLARLA DENEYLER YAPILDI
Araştırma takımı, fikirlerini test etmek gayesiyle taş yapıtların kopyalarını yaratarak özgün bulgularda rastlanılan kırık-çatlaklar ve ateşin niye olduğu pembeleşme tesirini bir daha yaratıp yaratamayacaklarını görmeye karar verdi. Kopya yapıtların bir kısmı toprağa gömülerek etrafında ateş yakıldı. Bir kısmı ise ateşin etrafında bir hudut oluşturmak emeliyle kullanılmış üzere dairesel halde yerleştirildi. Bu sayede oyma figürlerin gölgeleri barınağın duvarlarına yansıyarak hareketli manzaralar oluşturacaktı. Ulaştıkları sonuçlar, ısı işaretlerinin ondan sonrasındaki pratik kullanımlardan yahut yaratım sürecinden çok daha sonra kazara ateşe maruz kalmasından kaynaklanmadığını gösteriyordu. Bunun yerine, ışık yoluyla sanatsal üretimin kasıtlı halde gerçekleştirildiğini ve tekrar yine ocağa yakın bir dairesel formasyona yerleştirildiğinde muhtemelen yaratıcı bir ilham verecek imajlar ortaya çıkardığını gösteren kalıplar gözlemlendi.
Araştırmanın ortak müellifi ve Durham Üniversitesi’nde doktora öğrencisi olan Izzy Wisher, “Örneğin, üzerinde birkaç at bulunan bir taş plaket bakılırsabilirsiniz ve ışık yüzey boyunca titrerken, farklı biçimlerin ortaya çıktığına, kayanın yüzeyi boyunca hareket eden atların algınıza girip çıktığına şahit oluyorsunuz ve bu bir cins ilgi cazibeli bir anlatı yaratıyor” diyor. Kaya yüzeylere yapılan oyma hayvan figürleri üzerinde yaptıkları çalışmalar da misal bir sonuca işaret ediyor. Needham “Muhtemelen, ateş ışığında bu kayaya baktığınız vakit, sistemlerin titrediğini görmeye başlıyorsunuz ve kimi vakit beşerler bunları hayallerinde canlandırabiliyordu” diyor: “Yani her şey sanatkarların aklından çıkmıyordu. Sanırım asıl sıkıntı, kaya duvara yansıyan formlar üzerine yapılan sohbetlerdi.”
İTİRAZLAR DA VAR
Görsel canlandırma tesiri, kimi hayvanların birbiri üzerine yığılmış birden çok baş yahut ekstra bacak çifti barındırdığı Magdalenia mağara fotoğraflarının bir kısmında da kullanıldı. Wisher, “Paleolitik dünyada bu animasyonlu sanat biçimlerini yaratmak için ışığın tesirini kullanıyorlardı” diyor.
British Museum küratörü ve araştırmaya dahil olmayan Buz Dönemi sanatı uzmanı Jill Cook, “Deneyler, bu küçük taşınabilir sanat yapıtlarıyla tıpkı şeyi yaratmanın mümkün olabileceğini gösteriyor” diyor. Lakin kimi kıymetli farklılıklara dikkat çekiyor. Taş tablet çizimleri nispeten süratli bir biçimde yapılmış üzere görünüyor ve Magdalenia mağara sanatında görülen incelik ve kompozisyon ögelerinden mahrumlar. Ve taşların her vakit sanat yapıtı olarak görülmediğini de kelamlarına ekliyor. Cook’un aktardığı kadarıyla, taş tabletler öbür bölgelerde yapısal olarak, kaldırım yahut bordür taşı üzere kullanıldılar ve hatta bir kenara atılmış biçimde bir barınak duvarının gerisine yığıldıkları yerler de mevcut.
Bu olağanüstü oymaların Buz Dönemi ateşinin etrafında oturan aile yahut arkadaş kümeleri tarafınca yapılmış olabileceğini gösteren deliller, artık unutulmuş bir çağda meydana gelmesi niçiniyle, bu tarih öncesi insanların zihinsel hayatına büyüleyici bir bakış sunuyor.
Yazının özgünü Smithsonian Mag sitesinden alınmıştır.
(Çeviren/Derleyen: Tarkan Tufan)
Buz Zamanı Avrupası, insan tipi için ağır şartlar barındırıyordu. Gün uzunluğu süren besin arayışı, avlanma ve ısınma üzere faaliyetlerin sonunda topluluk üyeleri barınaklarındaki ateşin etrafında otururken, ortalarından kimileri yaşadıkları olayları ateşin ışığıyla aydınlanan duvar üzerine yansıttıkları gölgelerle anlatıyor olabilirdi. İngiltere’de bulunan York Üniversitesi’nden Andy Needham, “Belki de ateşin yanında oturup sohbet ettikleri, ellerini ateşin karşısında ısıttıkları ve bir şeyler yarattıkları Paleolitik bir televizyona benziyordu” diyor.
ATEŞ SADECE KORUNMAK İÇİN KULLANILMADI
Needham ve meslektaşları, ateşin ışığında toplanmanın karanlıktan kaçınmaktan daha fazla değer taşıyor olabileceğini düşünüyorlar. Onlara göre titreyen alevler, sanatkarların yaratıcı sürecinin bir kesimini harekete geçiriyor ve seyircilerin günlük olaylar hakkında bilgilenme biçimine farklı bir katman ekliyordu. Needham ve takımının PLOS ONE isimli mecmuada yayınlanan araştırmasında aktarıldığı kadarıyla, bilim insanları 15 bin yıllık oymaların 3d modellerini üretti ve bunları alevlerin titrek ışığı altında çeşitli biçimlerde inceledi. Alevlere yakın olan hayvanlar ve başka figürler, çizildikleri kayalar üzerinde hareket ediyormuş üzere görünüyordu.
Araştırmacılar, güney Fransa’nın Montastruc bölgesinde bulunan ve boyutları bir not defterinden ortalama bir kitap büyüklüğüne kadar değişen elli adet kireçtaşı oymayı gözden geçirdi. Son Buz Zamanı sona ererken, günümüzden yaklaşık 15 bin yıl evvel burada yaşayan sanatkarlar kaya yüzeylerinde geometrik desenler ve motiflerle oymalarıyla süslemek için çakmaktaşı ve taş bıçaklar kullandılar. Duvarlara kazınan figürler içinde at, dağ keçisi, ren geyiği, bizon ve az sayıda insan figürleri bulunuyordu. Oymaları yaratan beşerler, yaklaşık 23 bin ilâ 14 bin yıl evvel Avrupa’da yaşayan Magdalenia külçeşidinin üyeleriydi. Bu topluluk, süslenmiş aletlerden oyulmuş kemiklere ve dünyaca ünlü duvar fotoğraflarına dek geniş bir yelpazede eserler üretti.
Tıpkı topluluğun ürettiği kireçtaşı tabletlerden binlercesi daha İspanya, Portekiz ve Fransa’nın farklı bölgelerinde bulundu. Bilim insanlarının aktardığı kadarıyla bu yapıtların ham hususları ve yapıtların kendileri Montastruc’tekilerle birebir özelliklere sahipti. Yapılan incelemeler, taş tabletler üzerinde ısı kaynaklı kırık ve çatlaklar ile ateşe maruz kaldıklarını gösteren pembe renkte şeritler içerdiğini ortaya çıkardı. Bu renk değişimleri, bilim insanlarının, tabletlerin bir tıp görsel canlandırma maksadıyla ateşe yakın tutulmalarından kaynaklandığı fikrini geliştirmesine niye oldu.
KOPYA YAPITLARLA DENEYLER YAPILDI
Araştırma takımı, fikirlerini test etmek gayesiyle taş yapıtların kopyalarını yaratarak özgün bulgularda rastlanılan kırık-çatlaklar ve ateşin niye olduğu pembeleşme tesirini bir daha yaratıp yaratamayacaklarını görmeye karar verdi. Kopya yapıtların bir kısmı toprağa gömülerek etrafında ateş yakıldı. Bir kısmı ise ateşin etrafında bir hudut oluşturmak emeliyle kullanılmış üzere dairesel halde yerleştirildi. Bu sayede oyma figürlerin gölgeleri barınağın duvarlarına yansıyarak hareketli manzaralar oluşturacaktı. Ulaştıkları sonuçlar, ısı işaretlerinin ondan sonrasındaki pratik kullanımlardan yahut yaratım sürecinden çok daha sonra kazara ateşe maruz kalmasından kaynaklanmadığını gösteriyordu. Bunun yerine, ışık yoluyla sanatsal üretimin kasıtlı halde gerçekleştirildiğini ve tekrar yine ocağa yakın bir dairesel formasyona yerleştirildiğinde muhtemelen yaratıcı bir ilham verecek imajlar ortaya çıkardığını gösteren kalıplar gözlemlendi.
Araştırmanın ortak müellifi ve Durham Üniversitesi’nde doktora öğrencisi olan Izzy Wisher, “Örneğin, üzerinde birkaç at bulunan bir taş plaket bakılırsabilirsiniz ve ışık yüzey boyunca titrerken, farklı biçimlerin ortaya çıktığına, kayanın yüzeyi boyunca hareket eden atların algınıza girip çıktığına şahit oluyorsunuz ve bu bir cins ilgi cazibeli bir anlatı yaratıyor” diyor. Kaya yüzeylere yapılan oyma hayvan figürleri üzerinde yaptıkları çalışmalar da misal bir sonuca işaret ediyor. Needham “Muhtemelen, ateş ışığında bu kayaya baktığınız vakit, sistemlerin titrediğini görmeye başlıyorsunuz ve kimi vakit beşerler bunları hayallerinde canlandırabiliyordu” diyor: “Yani her şey sanatkarların aklından çıkmıyordu. Sanırım asıl sıkıntı, kaya duvara yansıyan formlar üzerine yapılan sohbetlerdi.”
İTİRAZLAR DA VAR
Görsel canlandırma tesiri, kimi hayvanların birbiri üzerine yığılmış birden çok baş yahut ekstra bacak çifti barındırdığı Magdalenia mağara fotoğraflarının bir kısmında da kullanıldı. Wisher, “Paleolitik dünyada bu animasyonlu sanat biçimlerini yaratmak için ışığın tesirini kullanıyorlardı” diyor.
British Museum küratörü ve araştırmaya dahil olmayan Buz Dönemi sanatı uzmanı Jill Cook, “Deneyler, bu küçük taşınabilir sanat yapıtlarıyla tıpkı şeyi yaratmanın mümkün olabileceğini gösteriyor” diyor. Lakin kimi kıymetli farklılıklara dikkat çekiyor. Taş tablet çizimleri nispeten süratli bir biçimde yapılmış üzere görünüyor ve Magdalenia mağara sanatında görülen incelik ve kompozisyon ögelerinden mahrumlar. Ve taşların her vakit sanat yapıtı olarak görülmediğini de kelamlarına ekliyor. Cook’un aktardığı kadarıyla, taş tabletler öbür bölgelerde yapısal olarak, kaldırım yahut bordür taşı üzere kullanıldılar ve hatta bir kenara atılmış biçimde bir barınak duvarının gerisine yığıldıkları yerler de mevcut.
Bu olağanüstü oymaların Buz Dönemi ateşinin etrafında oturan aile yahut arkadaş kümeleri tarafınca yapılmış olabileceğini gösteren deliller, artık unutulmuş bir çağda meydana gelmesi niçiniyle, bu tarih öncesi insanların zihinsel hayatına büyüleyici bir bakış sunuyor.
Yazının özgünü Smithsonian Mag sitesinden alınmıştır.
(Çeviren/Derleyen: Tarkan Tufan)